METH-AMPHETAMINE

 

Methamphetamine hi Japanese damdawi thiam(Chemist) Nagai Nagayoshi’n kum 1893 khan Ephredrine atanga a siam chhuah a ni a. Khawvel Indopui II-na lai pawh khan Axis lam sipaite khan phurna nasa tak a siam theih avangin an lo hmang tangkai tawh thin. Thiamna sang zelah damdawi lam zirchiang mi (Pharmacologist) Akira Ogata chuan kum 1919 khan process dang hmanga siam chhuah dan an rawn thiam chhova. Kum 31 a liam meuh chuan dan anga hralh theih turin Obetrol Pharmaceuticals chuan ‘Obetrol’ tih hming puin an peih ta a. Intih cherna damdawi atana hman niin a hralh a kal hle a, rilru leh taksaa a hnathawh danglam tak avangin 1950-60 phei kha chuan a lar zual hle. Mahse, reiloteah a ngawl vei awl tak a ni tih hmuchhuakin US chuan phalna nen chauhva hralh theih turin a khuahkhirhna dan a rawn siam ta hial reng a. Drugs hralh kal tak a nih avangin laboratory hrang hrangah a siamchhuah hna a rukin an thawk a. A siamdan kalphung (process) hi kangmei chhuah awl tak anih avangin intipalh leh thihpui sawi tur an awm nawk mai. 
Meth hi Drugs Category then hrang hrang – Depressant (mi ti nguai thei), Hallucinogens (Suangtuahna rama min chentir thei) leh Stimulant (mi tha tho thei) te zinga Stimulant Category-a awm a ni a. He damdawi hlauhawm tak hi N-methyl-alpha-methylphenethylamine tih a ni duah a. He a hming sei tak lam har si la tawi hian Methamphetamine, methylamphetamine, emaw desoxyephedrine an ti mai thin a. ‘Meth’ tiin an sawi mai thin. A chemical formula hi C10H15N niin chhuang ral tur chuan 3 °C (37 °F) a saah a ral a, chhuang so tur erawh chuan 212 °C (414 °F) a sa a kan chuan a ngai thung. Hming hrang hrang a ngah hle a-222, chalk, crank, crystal, crystal meth, dirt, glass, hawaiian salt, fast, gak, gingo, grit, high speed chicken feed, ice, koolaid, kryptonite, ladies, peach, peanut butter, peanuts, pink, poor man's cocaine, rock candy, shabu, shards, sketch, soiks, speed (meth), spooch, stove top, tina, tweak, and zip tih thin a ni a. A hming hrang hrang zingah ‘Speed’ leh ‘Crystal Meth’ tih te hi a lar hle a. ‘Speed’ hi Injection atan leh a ei a ei theih tura an siam sawina niin "Crystal meth" hi a zuka zuk chi sawina a ni.

Meth hi damdawi hlauhawm tak, thluak leh hriatna thazam khawih chhe thei (neurotoxin) niin miin vawikhat a tih tawh chuan a ngawl a vei(addict) thei mai thin. Hei hi a chhan ber chu ruihhlo dang zawng aia a ruih a nasat (extremely high) vang a ni. He damdawi kan taksaa a luh hian kan thluaka chemical chi khat ‘Dopamine’ level chu a tisang vak thin a. Mi larten an addict langsar tak Cocaine hian kan thluaka dopamine level hi 400% in a tisang a, Meth erawh hi chuan 1,500% daihah a kaitir thin a ni.

A ruite awm dan : Meth ruite chu an phur uchuak em em a, an tawng deuh reng a, an che sek a an awm hle hle thei lo. A then chu a khur der der a, an ril a tam thei lova, an thin a chhe em em a, an hlauh ber sawi tur hre si lovin an ralti em em a, an hah thei lo bawk. An harhvang em avangin zan an mu thei lova, an mit naute a lo lian a, thawk harsa, luhai te neiin an ha an thial nawk nawk thin. An ruih chhung hian darker 12 a awh tlangpui thin a, an dose tam leh tlemin a hril bawk.
A nghawng thalote : An ruih a reh chuan an ngui nghuai a, an chau ngawih ngawih a, an hlim lovin an rilru pawh a buai nuia thin. Hoteah an thin a rim thut thut a, an inhiat neuh neuh a, thenrual kawm an peih lovin intihfai pawh an peih thin lo. A then chu an hnar atangin thi a chhuak thin a, thenkhat erawh chuan mi hmuh loh engemaw hmu tlata inhriain hlauhnain an khat thin.
Hun rei tak emaw reilote chhung tiah hreawmna a thlen hrim hrim a. Vun a khawih chhe nasa a, reiloteah vun a tisen tur a,a tisawng bawk a. Ha a ti nget thuai a, ka ro natna ‘meth mouth’ a thlen thuai thin a. Meth Mouth hi a zuka zu thinte aiin a inchiu a inchiu thinte zingah a tam zawk. Hmel a tisawrbawk a kum 2/3 chhungin thalai hmel mam tak pawh tar vunsawng tawh tak hmelah a chhuah mai thin.Lungphu a ti muangin a chang leh a ti rang leh thut a, BP a tisang a, thawk tibuaiin sex hman chakna (libido) a tihniam thin.

Thluak leh hriatna thazam a khawihchhiat avangin rilru lam harsatna an tawk nasa a. A then chu an buai nuai reng a, thenkhat thung chuan an nihlohpui ni tlata inhritan an nei thin. Thil an hmusual nasain an hriatna an hloh a, an haihawt em em thin. Meth ngawlvei an enkawl dam leh te zinga 5% - 15% zet te chuan rilru lamah ngai an awh pha tawh ngai lo. Tih loh tluka invenna tha awm lo. Nu naupai bikah chuan a naupai khan he damdawi hi lo dawng ve in ngawlvei saiin a piang thei a, a hnute a hnek atang pawhin a awm thei tho bawk. Pum chhunga naute a hrisel thei lova, nau sawngnawi- te leh zang/te uchuak tak an hring fo thin.

Mizoram kaltlangin Myanmar-ah nasa taka Pseudoephredrine tawlh luh a ni a, a lawng chuan Pseudoephredrine hi hnar lam (nasal) damdawi niin han hlauhawm teh vak pawh a ni lo. Avil leh Cetirizine te nen hian a thawh dan pawh a in ang viau. Mahse, Meth siamchhuahna hmanraw bulpui ber anih avangin a market pawh a lian hle a, Myanmar Border bula awm Pastor pakhat chuan a ruk a ral a thil ti an nih avangin mumal taka pawisa han chhiar hman a ni lova, ‘Rs.500 note kg khatah cheng chuti zat vel chu a awm’ tiin a kg in pawisa an inhlan mai thin a ti nghe nghe. Chu damdawi kal chho chu chemical dang nena chawhpawlhin Meth-amphetamine siam chhuah a ni a. Chu chu tunah rawn letin kan thalai te a rawn run tan ta mek a ni.